Fikret, ilkokulu bitirdikten sonra Galatasaray lisesine gitmiş ve daha sonrasında da uzun bir eğitim hayatı olmamıştır. Çok küçük yaşlarda şiir yazmaya başlayan şairin şiirleri gazel, tevhid ve nazire gibi divan şiirleri biçimindedir. Liseden sonra bir dönem katiplik yapan Fikret, daha sonrada bir kolejde öğretmenlik yaptı. Açılan bir şiir yarışmasında Sultan Abdulhamid Hanı öven şiiri ile birincilik kazandı. 1895 yılından sonra beş yıl boyunca Servet-i Fünun’un baş yazarlığı yaptı. Bu dönem içinde de toplumsal meselelerden uzak ağır dilli eserler verdi. Beş yılın sonunda Servet-i Fünun’dan ayrılan Fikret kendisini kolejdeki derslerine adamıştır. Hayatının belli dönemlerinde belirsiz bir tezatlık içine giren Fikret, bir dönem övgüler yağdırdığı Sultan Abdulhamid Han a yeri geldiğinde yerden yere vurmuş, bir dönem yerdiği Bayrağımızı bir dönemde Ey şanlı vatan bayrağı olarak överek dönem dönem şair tezatlıklar yaşamıştır.
Eserlerinde bahsettiği ve çok sevdiği oğlu Haluk, şair için çok kıymetliydi. Kıymetli oğlunu vatana ve millete yararlı bir evlat olarak yetiştirmek istediğini eserlerinde de anlatmıştır. Çalıştığı kolejde oğlunu okutup, daha sonra yurtdışında eğitim alması için Hıristiyan bir ailenin yanına yerleştiren Fikret, oğlunun mühendis olarak ülkesine dönmesi beklemekteydi. Beklediği gibi mühendis olan oğlu Haluk, yanına yerleştiği ailenin etkisinde kalarak din değiştirerek Hıristiyanlığa geçmiştir. Daha sonra din üzerinde ilerleyerek başrahip yardımcı olmuştur. Şairin oğlu vefat ettiğinde bir kilisenin baş rahibi idi.
Hayatı boyunca bir çok işte çalışan ve her girdiği işten ayrılan Fikret’in, istikrarlı bir şekilde tek devam ettiği işi 1901 yılında ders vermeye başladığı kolej olmuştur. Sayısız eser bırakan Tevfik Fikret, geçirdiği bir ameliyatın ardından 15 ağustos 1915 yılında vefat etmiştir. Tevfik Fikret kayın pederine, kendi evinin bahçesine gömülmeyi vasiyet etmiş olmasına rağmen oraya gömülmeyerek Eyüp aile mezarlığına gömülmüştür. Daha sonra vasiyetinde geçen Aşiyan’daki evinin müze haline getirilmesi üzerine, 24 Aralık 1961 yılında vasiyet ettiği bahçeye nakledilmiştir.
